Wie niet meer aan de pil wilt, gaat vaak over op een spiraaltje. Maar hoe werken deze, worden deze ingebracht en/of verwijderd en wat zijn de mogelijke bijwerkingen en risico's?
Hormoonspiraal
Wat is het?
Een hormoonspiraal is een T-vormig kunststof voorwerp dat synthetische hormonen (progestageen) afgeeft, in de baarmoeder wordt gebracht en wordt gebruikt als voorbehoedsmiddel (anticonceptie).
Welke soorten heb je in Nederland?
Mirena en kylageen
Hoe werkt het?
Een hormoonspiraaltje is een kunststof ankertje van 30 of 32 mm lang. Het spiraaltje wordt in de baarmoeder geplaatst. Hier geeft het spiraal een kleine hoeveelheid van het hormoon progestageen af. Zaadcellen komen moeilijker door slijm van de baarmoedermond en een bevruchte eicel kan zich niet nestelen in het baarmoederslijmvlies. Aan het spiraal met hormonen zitten twee draadjes vast die uit de baarmoedermond hangen. Hier merken jij en je partner meestal niets van tijdens het vrijen.
Met het hormoonspiraal kun je zelf geen invloed uitoefenen op je menstruatie. Dit betekent dat je met deze anticonceptie jouw menstruatie niet kunt uitstellen, verschuiven of overslaan. De spiraal zelf kan wel invloed op de menstruatie hebben. Bij sommige vrouwen verandert de menstruatie, of blijft het zelfs helemaal weg. (vind de rest van de bijwerkingen bij onderstaand kopje 'bijwerkingen')
Het plaatsen
Voor het plaatsen van een spiraal plan je eerst een afspraak met de huisarts om de opties te bespreken en te bespreken wat je allemaal moet weten. Voordat je een spiraal laat plaatsen moet er tevens worden gecheckt of je geen SOA's of infecties hebt, moet zwangerschap uitgesloten worden en de grootte en de ligging van de baarmoeder bekeken worden. Vervolgens kun je een mirena of kylageen gewoon bij de huisarts laten plaatsen.
Het plaatsen van het hormoonspiraaltje duurt een paar minuten. Je gaat liggen met gespreide benen. De vagina en baarmoedermond worden gedesinfecteerd. Er wordt een eendenbek ingebracht om de vagina te openen zodat de arts er goed bij kan. Vervolgens wordt een aanhaaktang gebruikt om de baarmoederhals zo veel mogelijk te rekken. Het spiraaltje met hormonen wordt dan ingebracht. Vervolgens knipt de arts de draadjes die verbonden zijn met de spiraal (deze zijn nodig voor het verwijderen) afgeknipt zodat je er geen last van hebt.
Het plaatsen kan vervelend of oncomfortabel zijn. Sommige ervaren echte pijn terwijl anderen het mee vinden vallen. Dit verschilt per persoon. Weet dat de pijn wel maar een paar seconden duurt. Zodra hij is geplaatst hoor je er geen last meer van te hebben. Na het plaatsen kun je het best een maandverbandje (geen tampon!) in doen. Je kunt namelijk wat bloed verliezen. Vervolgens mag je gewoon naar huis. Het is verstandig om de rest van de dag rustig aan te doen.
Het spiraaltje is meteen betrouwbaar na het plaatsen wanneer het plaatsen binnen 7 dagen na de start van je menstruatie is gedaan. De huisarts zal een controle afspraak met je willen inplannen (+/- 12 weken na het plaatsen) om te controleren of hij goed zit.
De eerste drie weken na plaatsing van een spiraal is er een verhoogd risico op een pelvic inflammatory disease (PID). Dit risico is geassocieerd met de aanwezigheid van infecties en/of SOA's.
Het verwijderen
Over algemeen worden spiraaltje pas na 5 jaar weer verwijderend (om te vervangen), mits je geen klachten hebt of hem eerder verwijderd vanwege een kinderwens.
Het verwijderen verschilt niet veel van het plaatsen. Je gaat liggen met gespreide benen. De vagina en baarmoedermond worden gedesinfecteerd. Er wordt een eendenbek ingebracht om de vagina te openen zodat de arts er goed bij kan. Vervolgens gebruikt de arts de draadjes die aan de spiraal zitten, om hem eruit te trekken (doe dit NOOIT zelf!) tijdens het verwijderen kan eventueel meteen een nieuwe geplaatst worden.
Plaats je geen nieuwe en gebruik je geen andere anticonceptie? Dan heeft je lichaam na het verwijderen maar even nodig om weer te herstellen, de normale cyclus komt vrijwel meteen terug. Meestal komt de eerste eisprong al na enkele weken en zwanger worden is dan weer mogelijk.
Mogelijke bijwerkingen
In de eerste maanden na het inbrengen van een spiraal kunnen buik- of rugklachten voorkomen. Meestal verdwijnen deze klachten spoedig.
Bij vrouwen die een IUD (spiraal) als anticonceptiemiddel gebruiken, komen vaker infecties van de geslachtsorganen voor dan bij andere vrouwen. Hierdoor is de kans op onvruchtbaarheid of een buitenbaarmoederlijke zwangerschap groter dan normaal. Bij gebruik van het hormoonspiraal is dit risico echter lager dan bij gewone, zogenaamde koperhoudende spiralen.
Bij Mirena-gebruik zijn ook gevallen van borstkanker gemeld.
Als gevolg van de werkzame stof (levonorgestrel) zal het menstruatiepatroon veranderen. In de eerste paar maanden treedt er meer onregelmatig bloedverlies op, daarna vermindert de menstruele bloeding aanzienlijk en kan deze zelfs na verloop van tijd helemaal wegblijven.
Als je een spiraal gebruikt in verband met overgangsklachten en nog menstrueert, zal het maandelijkse bloedverlies in de loop van het eerste jaar van gebruik afnemen en zal de bloeding uiteindelijk wegblijven.
NOTE: Dit zijn MOGELIJKE bijwerkingen. Uiteraard verschilt het per persoon of je bijwerkingen hebt en als je deze hebt, wat voor soort.. de volgende reeksen komen letterlijk uit te bijsluiter van de spiralen zelf.
Zeer vaak voorkomende bijwerkingen (komen bij meer dan 1 op de 10 vrouwen voor):
Hoofdpijn
Buikpijn/ pijn in het kleine bekken (onder in de buik)
Veranderingen in de menstruatie, waaronder meer of minder bloedverlies, spotting, onregelmatige menstruaties (oligomenorroe) of het uitblijven van menstruaties (amenorroe)
Ontsteking van de schaamlippen of de vagina (vulvovaginitis)
Eierstokcysten
Meer vaginale afscheiding.
Acne
Haaruitval
Depressieve klachten.
Vaak voorkomende bijwerkingen (komen voor bij 1 op de 10 gebruikers)
Depressieve stemming/depressie
Zenuwachtigheid
Verminderd libido (zin in seks)
Migraine
Misselijkheid
Overmatige lichaamsbeharing (hirsutisme)
Rugpijn
Pijnlijke menstruatie (dysmenorroe)
Gevoelige borsten
Pijnlijke borsten
Uitstoting van het IUD (geheel of gedeeltelijk)
Gewichtstoename.
Soms voorkomende bijwerkingen (komen bij meer dan 1 op de 1.000, maar bij minder dan 1 op de100 vrouwen voor):
Opgeblazen gevoel
Haaruitval (alopecia)
Jeuk (pruritus)
Huiduitslag (eczeem)
Geelbruine pigmentvlekken op de huid (chloasma)
Pigmentvlekken (huidhyperpigmentatie)
Perforatie van de baarmoeder
Ontsteking in de onderbuik (inwendige vrouwelijke geslachtsorganen boven de baarmoederhals)
Ontsteking van het baarmoederslijmvlies (endometritis)
Ontsteking van de baarmoederhals (cervicitis/pap-smear normaal, klasse II)
Vochtophoping (oedeem).
Het ontstaan van een gat in de baarmoederwand (perforatie)
Neem contact op met de dokter:
Wanneer je denkt dat je zwanger bent
Bij aanhoudende pijn in de onderbuik, koorts of ongewone vaginale afscheiding
Als jij - of je partner - pijn heeft tijdens het vrijen
Als je het kunststof gedeelte (de T-vorm) van Mirena kunt voelen
Als je de draadjes niet meer kunt voelen
Bij sterk of langdurig bloedverlies.
Vertel je arts dat bij je er een hormoonspiraal is geplaatst, vooral wanneer deze arts niet degene is die deze heeft geplaatst.
Neem METEEN contact op met de dokter bij:
Allergische reacties, waaronder huiduitslag, huiduitslag met hevige jeuk en bultjes (netelroos, urticaria) en plotselinge zwelling van de huid en slijmvliezen (bijv. keel of tong), met als gevolg ademhalingsmoeilijkheden en/of jeuk en huiduitslag, vaak als allergische reactie (angio-oedeem).
(Informatie komt uit de bijsluiters van de Mirena en de bijsluiter van de Kylageen)
Koperspiraal
Wat is het?
Een koperspiraal is een T-vormig of anker-vorming frame van plastic met koperdraad eromheen (Er bestaat ook een koperspiraal met 4 of 6 koperen hulsjes die aan een chirurgische draad vastgemaakt zijn.) dat in de baarmoeder wordt gebracht en wordt gebruikt als voorbehoedsmiddel (anticonceptie).
Let op: veel informatie is hetzelfde als bij de hormoonspiraal maar er zijn enige verschillen. Lees dus goed!
Welke soorten heb je in Nederland?
T-safe, Gynefix, Flexi T, Multi-Safe Short
Hoe werkt het?
Een koperspiraaltje is een kunststof ankertje met koper. Het spiraaltje wordt in de baarmoeder geplaatst. Het koperspiraal geeft vervolgens geleidelijk koper af waardoor bevruchting na het vrijen niet mogelijk is. De koperionen hebben namelijk een negatief effect op de zaadcellen. Zaadcellen worden 'onklaar' gemaakt waardoor deze geen eicel kunnen bevruchten. Daarnaast verhindert de koperspiraal tevens de innesteling van een eventueel bevruchte eicel in de baarmoeder.
Met het koperspiraal kun je zelf geen invloed uitoefenen op je menstruatie. Dit betekent dat je met deze anticonceptie jouw menstruatie niet kunt uitstellen, verschuiven of overslaan. De spiraal zelf kan wel invloed op de menstruatie hebben. Over het algemeen wordt deze heftiger en/of langer en ervaar je meer buikkrampen (vind de rest van de bijwerkingen bij onderstaand kopje 'bijwerkingen')
Note: het koperspiraal bevat geen hormonen en is daardoor geschikt wanneer je geen hormonen mag of wilt.
Het plaatsen
Voor het plaatsen van een spiraal plan je eerst een afspraak met de huisarts om de opties te bespreken en te bespreken wat je allemaal moet weten. Voordat je een spiraal laat plaatsen moet er tevens worden gecheckt of je geen SOA's of infecties hebt, moet zwangerschap uitgesloten worden en de grootte en de ligging van de baarmoeder bekeken worden. Vervolgens kun je een koperspiraal (behalve de Gynefix) gewoon bij de huisarts laten plaatsen.
Het plaatsen van het koperspiraaltje duurt een paar minuten en gaat precies zoals die van de hormoonspiraal. Je gaat liggen met gespreide benen. De vagina en baarmoedermond worden gedesinfecteerd. Er wordt een eendenbek ingebracht om de vagina te openen zodat de arts er goed bij kan. Vervolgens wordt een aanhaaktang gebruikt om de baarmoederhals zo veel mogelijk te rekken. Het Koperspiraaltje wordt dan ingebracht. Vervolgens knipt de arts de draadjes die verbonden zijn met de spiraal (deze zijn nodig voor het verwijderen) afgeknipt zodat je er geen last van hebt.
Het plaatsen kan vervelend of oncomfortabel zijn. Sommige ervaren echte pijn terwijl anderen het mee vinden vallen. Dit verschilt per persoon. Weet dat de pijn wel maar een paar seconden duurt. Zodra hij is geplaatst hoor je er geen last meer van te hebben. Na het plaatsen kun je het best een maandverbandje (geen tampon!) in doen. Je kunt namelijk wat bloed verliezen. Vervolgens mag je gewoon naar huis. Het is verstandig om de rest van de dag rustig aan te doen.
Het spiraaltje is meteen betrouwbaar na het plaatsen. De huisarts zal een controle afspraak met je willen inplannen (+/- 12 weken na het plaatsen) om te controleren of hij goed zit.
Het verwijderen
Over algemeen worden spiraaltje pas na 5 jaar weer verwijderend (om te vervangen), mits je geen klachten hebt of hem eerder verwijderd vanwege een kinderwens.
Het verwijderen verschilt niet veel van het plaatsen. De arts gebruikt de draadjes die aan de spiraal zitten, om hem eruit te trekken (doe dit NOOIT zelf!) tijdens het verwijderen kan eventueel meteen een nieuwe geplaatst worden.
Plaats je geen nieuwe en gebruik je geen andere anticonceptie? Dan ben je meteen vruchtbaar. Je cyclus is namelijk niet veranderd door het laatsen en de ovulatie vindt gewoon plaats.
Mogelijke bijwerkingen
In de eerste maanden na het inbrengen van een koperspiraal kunnen buik- of rugklachten voorkomen. Meestal verdwijnen deze klachten spoedig.
Bij vrouwen die een IUD (spiraal) als anticonceptiemiddel gebruiken, komen vaker infecties van de geslachtsorganen voor dan bij andere vrouwen. Hierdoor is de kans op onvruchtbaarheid of een buitenbaarmoederlijke zwangerschap groter dan normaal. Bij gebruik van het koperspiraal is dit risico hoger dan bij hormoonspiralen.
De eerste drie weken na plaatsing van een spiraal is er een verhoogd risico op een pelvic inflammatory disease (PID). Dit risico is geassocieerd met de aanwezigheid van infecties en/of SOA's.
NOTE: Dit zijn MOGELIJKE bijwerkingen. Uiteraard verschilt het per persoon of je bijwerkingen hebt en als je deze hebt, wat voor soort.. de volgende reeksen komen letterlijk uit te bijsluiter van de spiralen zelf.
Zeer vaak voorkomende bijwerkingen:
Zwaardere en langere menstruatie
Onregelmatige menstruatie
Heftigere buikkrampen
Sneller last van vaginale infecties
Spotting (bloedverlies) tussen menstruaties in
Vaak voorkomende bijwerkingen:
Pijn tijdens seks
Soms voorkomende bijwerkingen
Kopervergiftiging (zie hier de bijwerkingen van kopervergiftiging)
Neem contact op met de dokter:
Wanneer je denkt dat je zwanger bent
Bij aanhoudende pijn in de onderbuik, koorts of ongewone vaginale afscheiding
Als jij - of je partner - pijn heeft tijdens het vrijen
Als je het kunststof gedeelte (de T-vorm) kunt voelen
Als je de draadjes niet meer kunt voelen
Bij sterk of langdurig bloedverlies.
Vertel je arts dat bij je er een koperspiraal is geplaatst, vooral wanneer deze arts niet degene is die deze heeft geplaatst.
Neem METEEN contact op met de dokter bij:
Allergische reacties zoals: jeuk en roodheid over het hele lichaam, diarree, misselijkheid, spierpijn, vermoeidheid en haarverlies.
Bronnen:
https://www.nhg.org/standaarden/volledig/nhg-standaard-anticonceptie
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2702765/